S.L.Á.T.U.R.

Written by Þráinn Hjálmarsson
miðvikudagur, 12 nóvember 2008

WFS Sonologíu-tónleikar í Scheltema Complex í Leiden þriðjudagskvöldið 11. nóvember 2008

Sónólógíu-tónleikarnir að þessu sinni voru Wave-Field Synthesis tónleikar (WFS) sem nýtir nýja(nýlega) hugmyndafræði og tækni í útsetningu á rými í raftónlist. Á dagskrá voru fimm verk eftir Ji Youn Kang, Fedde ten Berge, Kees Tazelaar, Olivier Messiaen og Wim Boogman.

Fyrst væri sniðugast að útskýra þessa nýju hugmyndafræði/útsetningu sem er að baki Wave Field Synthesis. Í WFS- kerfinu sem er í Leiden eru 192 hátalarar staðsettir í ferhyrning í rými. Hægt er að kynna sér kerfið hér ( http://www.gameoflife.nl/content.htm ) og nýja repertoire-ið.
En sumsé, þessi tækni snýst útá það að imitera eftir fjarrænni hljóðuppsprettu og eru útreiknaðir “fasar” hljóðbylgjurnar svo að þegar við summu það saman með eyrunum finnst okkur staðsetningin vera gífurlega nákvæm, þetta er mun sterkari upplifun en stereo-skuggi. Þetta er ekki ósvipað því þegar við heyrum efstu tóna spectra, samanlagt gefa þeir tilfinningu fyrir rótartóni, en það er líka háð hversu margir yfirtónar við heyrum, því líkara verður þetta uppsprettunni. Þetta er ekki ósvipað því. Hægt er að lesa meira um Wave-Field Synthesis á Wikipedia ( http://en.wikipedia.org/wiki/Wave_field_synthesis )

Rýmið sem kerfið er staðsett í er frekar þurrt rými en það er í raun aukaatriði fyrir upplifun.

Fyrsta verkið voru tveir kaflar úr Olivier Messiaen orgelstykkinu Livre du Saint Sacrament sem var tilraun Erlangen-Nuremberg háskólans með tilraunir með því að skapa rými inní öðru rými, notaðir voru 18 míkrófónar inní Þýskri kirkju og var tónleikunum streymt beint inní áhorfendasal í skólanum. Ætlunin var að búa til kirkjurýmið með hjálp tækninnar. Upptökunum af þeim tónleikum var svo leikið fyrir okkur hin í 192 WFS-kerfinu, ég tek það fram að í Þýska WFS-kerfinu eru um 2400 hátalarar (man ekki alveg hversu margir) svo þetta ætti að vera smá munur. Þetta er einkennileg upplifun og er nokkuð langt frá því að hljóma einsog “2-8…ad inf.”-punkta kerfi. Þetta gefur virkilega sterka sýn á rýmið sem verkið var flutt, ég að vísu sneri baki í “orgelið”, það er kannski eitt skrýtið en skemmtilegt er að sætaröðunin er random, stólarnir snúa í einhverja átt (engin þungamiðja í rýminu).

Fyrsta verkið sem var samið fyrir þessa tækni var eftir að ég held kennara sonologíunnar Kees Tazelaar, sem átt nokkuð góða spretti sem að nýtti sér tæknina, það kom mér reyndar á óvart hvað hann studdist við “gamlan”-hljóðheim, sumt af því sem hann var að púlla er einkennandi fyrir elektrónísk verk Dicks Raaijmakers, með alls konar filteruðu noise-i. En músíklega fannst mér verkið stranda heldur snemma, verkið heitir Crosstalks-B og byggði á hljóðmónódíu og virkaði nokkuð þurrt þar sem þetta voru jú hljóð sem birtust og fóru án þess að veita einhverja sýn í það frekar.

Það vantaði prógrammnótur fyrir áhorfendur en verkin voru rækilega kynnt fyrir áhorfendum en nöfnin gleymdust jafnóðum.

þriðja verkið byrjaði á heljarinnar ræðu um hugsunina á bakvið verkið, stuðst er við útreikninga af stjörnu sem heitir HD200-eitthvað og notaðar eru niðurstöður af því sem berst frá stjörnunni, það eru 6 mismunandi bylgjur sem koma frá henni og eru bylgjurnar hækkaðar um 22 áttundir og birtast okkur sem flatt Es, einnig styðst pseudo-slagverksleikarinn við 22 “glerkennd”-hljóð. Það var ótrúlegt hvað mér fannst vera virkilega einhver að leika á slagverk í einu horninu, hljóðin endurkastaðist og allt innan kerfisins. Líkt og “prógrammið” sem höfundurinn gaf af verkinu er miðja kerfisins virkilega staðsetning innan stjörnu og við heyrum ferlið að innan þegar stjarnan dregst saman og helíum-agnirnar breytast í málm. Hlustun á verkið var nokkuð æðisleg, frekar ómúsíklegt og í staðinn frekar pseudo-vitnisburður. Ég hefði ekki munað eftir verkinu hefði hann ekki haldið þessa ræðu um verkið, svo ég tek það fram að listarúnkstal er virkilega hjálplegt uppá minni að gera.

Fjórða verkið var eftir nemanda sónólógíunnar (í öðrum verkum höfðu nemendur bara hjálpað til) sem var virkilega æsilegt og sýndi virkilega fram á hvað kerfið hefur fram að færa, það sama á við um lokaverkið sem var eftir Ji Youn Kang sem studdist við Suður-Kóreíska athöfn og var einhvers konar túlkun á því öllu saman, hefði verið sterkari ef maður þekkti athöfnina sem að lýsir sér í því að menn slátra fullt af dýrum og skera sig en blæða þó ekki af því að það er einhver trans-í gangi (náði þessu ekki alveg) en ætlun verksins var að umbreyta því ástandi sem skapast við þessar athafnir og koma því í hljóðverk (WFS-verk)

Allar klisjur um hreyfingu hljóðs sem ég lýð mjög illa í punktahljóðkerfum vildi ég satt best að segja heyra meira af í þessu kerfi, því í raun var þetta lyginni líkast, en þó stend ég enn á því og segi eitthvað líkt því sem Hindemith hefur sagt um hluti. “Spatialisation of a sound is for no musical purposes” (svo getur fólk túlkað musical-purpose efti því sem það vill).
Ég sit ennþá á þeirri skoðun að það er næstum ómögulegt að geta gert einhvers konar meginþema hluta og sem parameter staðsetning hljóða en engu að síður getur staðsetning hljóðuppspretta haft mikil áhrif á hversu margar upplýsingar er hægt að móttaka í einu (Channel capacity í communication theory-unni). En þessa skoðun þarf kannski að endurskoða eftir að hafa kynnst þessu skrímsli. Síðan spyr maður sig, hvað var Stockhausen að dröslast með 8-punkta kerfi í Cosmic Pulses?

-ÞH

Get víst ekki svarað þér Steini með hefðbundnu kommenti en hér er eitthvað sem ég vildi svara:

Jám, þetta er kallað synthesa af því þú grípur inní ferli frá hljóðuppsprettu og er hún samsett úr öllum þessum fjölda hátalara, það er útreiknaður fasa og db munur frá “uppsprettunni” og hún birt í öllum þessum hátalara, þannig að þetta er synthesa. Hér er mynd: http://recherche.ircam.fr/equipes/salles/WFS_WEBSITE/images/WFS2violins.gif
Það er kómískt hvað þessi Hindemith tilvitnun mín getur aldrei virkað í neinu samhengi, ég hef margoft reynt að nota þessa tilvitnun en ekki virkað, þetta er meira fyndni að vilja ítrekað vitna í Hindemith. Tilvitnunin á að sýna þröngsýni um mögulegan tilgang þessa parameters sem tónsmíðaefni.
Það ganga sögur um að best heppnaða verkið fyrir WFS-kerfið í Leiden sé verk fyrir 6 píanó sem voru misdreifð yfir rýmið, ekkert flóknara en það. Engir galdrar.

Written by Guðmundur Steinn Gunnarsson
þriðjudagur, 11 nóvember 2008
Yndisleg samkunda var haldin um helgina af raflistafélaginu Lorna þar sem lornu félagar ásamt ýmsum erlendum gestum ræddu og skoðuðu forritaða list og spurningar um miðla, miðlun, kóða, algrími, samhengi, sögu og fleira.

Fyrst var haldið lítið kokteilboð á fimmtudagsskvöldið sem gaf tóninn. Á föstudagsmorguninn byrjaði svo páll thayer með skemmtilegan fyrirlestur um sín verk. En talvert um verkin og verkin sjálf (mörg hver) má sjá hér http://this.is/pallit/ . Mikið af veflist, til dæmis í verkunum On Everything og Nude Studies in Aleatoric Environment sem nota upplýsingar af netinu sem gera hitt og þetta. Bendi einnig á webwaste.net eftir Ragnar Helga fyrst maður er að tala um íslensk netverk.

Næst hélt Fransk-Gríski intellektúallinn (listheimspekingur, fagurfræðingur, listasagnfræðingur…???) Konstantinos Vasillou fyrirlestur um, tja, ef ég bara hefði náð að fylgja því öllu. En hann talaði um hvernig nýjir miðlar eins og vídjó voru kóloniseraðir af listum og voru í rauninni readymade. Lev Mankiewicz, Heidegger, McLuhan, pælingar, pælingar. Stasisinn í avant-garde-inu og kóðalist er ekki list samkvæmt Heidegger því hún setur ekki object inn í heiminn. Náunginn er jafn gamall mér en kominn á kaf í þverhyggju í Sorboninu í París. Síðar á hátíðinni ræddi ég mikið við þennan gaur sem var mjög krefjandi og intensíft, þar sem við þrættum um ýmsa hluti eins og það hvort tónsmíðar séu ekki bara kóði og sublimítet í John Cage, ritúal í nútímamenningu og jara jara jara.

Fyrst eftir hádegi hélt Amy Alexander, (raflistaprófessor í U.C.S.D. og rauntímakóðaralistamaður) fyrirlestur sem bar yfirskriftina The Algorithm is the Message …or how I learnt to love the forkbomb. Tilvísun í Marshall McLuhan og svo Kubrick og verkið Forkbomb og eitthvað. Áhugaverður fyrirlestur sem ræddi tölvulæsi, eins og myndlæsi og hvernig fólk lætur blekkjast í umfjöllun um tölvur því það kann ekki sjálft að forrita og veit ekki að forrit er gert af manneskju. Til að sýna þetta í praktík hefur hún gert verk eins og SVEN ( http://deprogramming.us/ai/ ). Bara fínt og áhugavert.

Olle Essvik var með fyrirlestur um verk sem er ljósapera eða skjár sem breytist úr dimmu í bjart eftir sólarjósi á hverjum stað og árstíma fyrir sig. Hann hafði áhugaverða hluti um þetta að segja og sagði að margir sem hefðu séð þetta verk staðfestu að þetta væri leiðinlegasta verk sem þeir hefðu séð. Hann var mjög ánægður með það og var ekkert svo ósammála.

Svo kom performansinn hennar Amy Alexander sem var algjört dúndur. Fullorðin kona í geim galla með alls konar skynjara og drasl að kóða í rauntíma og vinna með texta af netinu til þess að gera alls kyns undarleg hreyfiform á skjá og dúndrandi teknótónlist með.

Á laugardags og sunnudagsmorgni fór ég á kynningarnámskeið í Perl hjá Páli Thayer sem var mjög fræðandi. Á sama tíma var Super Collider námskeið sem Stína var á og gæti sagt frá ef eitthvað er að segja.

Svo var fyrirlestur Douglas Stanley ( abstractmachine.net) þar sem hann kynnti sig, hugtök í raflistum, aðra listamenn og nemendur sína í Frakklandi og aðra samstarfsmenn. Falleg verk tengd myndavélaskynjun og alls kyns græjum og dóti. Hann talaði um muninn á kóða sem hugtaki og algrími sem honum finnst áhugaverðara, erfitt að útskýra í stuttu máli það sem hann var að segja. En mjög skemmtilegur fyrirlestur og ég sá ekki eftir að hafa misst af bónusfánanum á Alþingishúsinu. Það var einnig mikið að fá úr þessum manni í samræðum eftir á.

Þá kom tromp hátíðarinnar að mati mín og Páls sem var dúettin Loud Objects frá New York. En annar listamaðurinn var tekinn á beinið í hlaupanótunni. Þeir sem sagt lóðuðu saman eitthver digital júnit ofan á gamaldags myndvarpa. Svo tengdu þeir júnitinn í tölvu og fóru að forrita inní það þannig að maður sá það á skjá í rauntíma. Mjög töff og framkoman var ákaflega jarðbundin og sjarmerandi. Flottir ungir náungar. Ég held þeir séu báðir einhvers konar tónskáld, meira um þá á loudobjects.org. Annar þeirra hefur líka verið í Tisch School of the Arts í Nújork. Prýðilegt

Á sunnudegi var Stefan Nussbaumer, Super Collider kennarinn frá Vínarborg með fyrirlestur um vinnu sína fyrir ubermorgen.com einkum í verkinu www.sound-of-ebay.com þar sem maður getur heyrt hljóðið í ebay. Áhugavert en dáldið fljótandi fyrirlestur en sniðug konsept, maður getur látið forrit búa til lag fyrir sig, byggt á notendareikningi sínum á ebay.

Svo endaði veislan á pallborðsumræðum þar sem rædd voru málefni tengd kóða og listum. Amy Alexander var með punkta um samanburð tónsmíða og listkóða sem var flott en notaði óvart orðið stochastic um tónlist schönberg sem er því miður bara ekki rétt, en skiptir ekki máli, punkturinn skilaði sér. Semsagt tónskáld hafa alltaf verið forritarar og umfjöllun tónfræðinga í gegnum tíðina fjallar um kóðann frekar en útkomuna. Hins vegar var sýning í frakklandi með kóðalist þar sem ljóðavél bjó til texta eftir pöntunum fólks. Útprentanirnar voru geymdar í eigu safnsins en ekki kóðinn. Spurninginn var þá hvað er listaverkið? Ýmislegt annað var rætt á þessu pallborði, um raflistagettó og muninn á fagurfræði hugmyndum í raflistageiranum frekar en öðrum og fleira dæmi. Harold Cohen, Sol LeWitt og Casey Reas saman á sýningu, umræða, umræða og svo ýmsir flóknir hlutir sem ég bara man ekki.

En í alla staði prýðilegt festival og mikið af upplýsingum að fá frá þessu fólki öllu. Ég hef einmitt mikið verið að spá í raflistum, þ.e. myndlistartengdu og þannig undanfarið þannig að þetta var alveg á réttum stað á réttum tíma fyrir mig. Ég held samt að það hefði verið hægt að fá fleira fólk á þetta. En sennilega verður þetta haldið aftur að ári og þá verður gaman.

Ég bendi á myndir Páls í Gallerýjinu.

Amen.

Written by Guðmundur Steinn Gunnarsson
sunnudagur, 09 nóvember 2008

Mér var það ánægjulegt að lesa The Davidian Book of the Dead um daginn. Þetta var frekari innsýn inn í hugmyndaheim Davíðs og margt sem hefur komið upp í glefsum í samtölum kom fram svart á hvítu í samhengi, það styður alla vega við hvort annað. Þannig að þetta svaraði eitthverjum spurningum en opnaði einnig aðrar. Ég tengi mjög við þessa hugmynd um persónulegar tengingar við hljóðefni frekar en eitthvers konar sjálfsmeðvituð fléttun inn í bútasaumsteppi hljóðtáknmynda samtímans eða eitthvað álíka. Hljóðin fá vægi við það að hafa eitthverja merkingu fyrir tónskáldið en ekki af því að maður skilur hvað þau standa fyrir. Bara eins og hvaða aðferðafræði sem er. Minnir mig einnig á þegar Davíð talaði um hér á síðunni the Rationalization of the Subjective sem mér finnst mjög falleg hugmynd sem ég tengi mikið við. S.s. þess útskýringu Davíðs að tónskáldið býr til sína innri aðferðafræði sem er byggð á engu nema sérvisku sem enginn annar þarf að vera sammála.

Þar sem ég hef verið að reyna að kenna sjálfum mér meira og meira í processing þá tengi ég þetta með categoríurnar ósjálfrátt við classa með mörgum fields og svo verður hvert instance af categoriunni (eins og maður segjir á góðri sænsku), mjög nákvæmt þó flokkurinn eða categorían sé ákveðinn tröllagryfja, noh? En ég er mjög forvitinn um það hvernig kategoríurnar virka í mismunandi verkum, hverju nákvæmlega þær lýsa í öðrum verkum en flautuverkinu og hvernig hvert instance kemur svo út. Sem sagt, hversu ólíkt getur hvert instance af kategoríunni verið og í verkum fyrir ólík hljóðfæri, eiga þá allar kategoríurnar sér birtingarmynd á hverju hljóðfæri fyrir sig. Er þetta skiljanlegt? Þetta er mín svona endurvörpun og forvitni eftir lestur greinarinnar. Takk fyrir þetta.